Nederlandse Vereniging voor Psychoanalytische Psychotherapie
Gevoelens geven energie en kleur aan ons leven, helpen om de juiste keuzes te maken, dicht bij anderen te zijn en grenzen te stellen als dat nodig is. Maar gevoelens kunnen ook beangstigend zijn, bijvoorbeeld als we vrezen overweldigd te worden door wat we ervaren, of geleerd hebben dat emoties er niet mogen zijn.
Dan kunnen we bang worden voor wat we voelen, en een zogenoemde emotie- of affectfobie ontwikkelen. We trekken ons terug, vervreemden van anderen, durven niet meer kwetsbaar te zijn en missen plezier in ons leven.
Doordat we onze gevoelens hebben weggestopt verdwijnt ook onze spontaniteit, en kunnen we last krijgen van spanning, onrust, een moe, somber en uitgeput gevoel en vage lichamelijke klachten. We worden ontevreden over ons werk of onze relaties en durven ons daarin niet te laten gelden.
In zulke gevallen is een therapie die focust op de angst voor gevoelens behulpzaam. Affectfobietherapie (AFT) heeft als doel emoties weer toe te laten en te leren hanteren.
AFT is een integratieve psychotherapie voor de behandeling van angst, depressie en ontwijkende persoonlijkheidsstoornissen (Cluster C in de DSM 5).
McCullough, de grondlegger van AFT, gebruikte de gedragstherapeutische term ‘affectfobie’ om angst voor gevoel mee te typeren. De fobie is in dit geval dus geen angst voor iets buiten de persoon, zoals ruimtes of spinnen, maar een (onbewuste) angst voor verlangens en gevoelens binnen de persoon: een interne fobie.
De AFT-therapeut richt de therapie op zowel de innerlijke beleving (zoals een negatief zelfbeeld en gevoelens van verdriet, boosheid of plezier) als de interpersoonlijke elementen (zoals sociale vermijding). Zo kan hij patiënten helpen zelfvertrouwen te ontwikkelen en meer in contact te komen met eigen gevoelens, om hen van daaruit aan te moedigen te experimenteren met nieuw gedrag.
AFT wordt aangeboden als individuele en als groepstherapie.
Het aantal zittingen voor AFT ligt niet bij voorbaat vast. Het streven is de behandeling zo kort mogelijk te laten zijn. Dit wordt bewerkstelligd door een actieve opstelling van de therapeut.
AFT is een passende behandeling voor patiënten die in staat zijn tot reflectie op hun belevingswereld en gemotiveerd zijn om hun patronen te onderzoeken en met hun problemen aan de slag te gaan, ook als dat pijnlijk is. Om van de therapie te profiteren is het nodig dat je dagelijkse bezigheden hebt en contact onderhoudt met een of meer vertrouwde personen – maar dat hoeft natuurlijk niet allemaal probleemloos te verlopen.
AFT valt onder de kortdurende psychodynamische psychotherapieën (KPD). Volgens de Multidisciplinaire richtlijn persoonlijkheidsstoornissen biedt KPD een werkzame behandeling voor patiënten met persoonlijkheidsstoornissen. Uit onderzoek blijkt dat patiënten met een depressieve of angststoornis en patiënten met een vermijdende, afhankelijke of dwangmatige persoonlijkheidsstoornis (cluster C in de DSM 5) kunnen profiteren van AFT.
AFT is niet passend bij problemen met middelengebruik of verslaving, psychotische klachten, ernstige lichamelijke ziekte, grote sociale en/of maatschappelijke problemen, problemen met impulsiviteit en heel kwetsbaar zelfgevoel.
Na een intake bepalen de AFT therapeut en patiënt samen welke thema’s of kernconflicten centraal staan in de therapie.
Afhankelijk van de aard en ernst van de klachten kan gekozen worden voor verschillende vormen van AFT:
Wetenschappelijke evidentie
Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat AFT een positief resultaat oplevert. Vooral mensen met angst- en depressieve klachten en mensen met ontwijkende en afhankelijke persoonlijkheidsproblematiek (Cluster C in de DSM 5) hebben er baat bij. AFT behoort bij de kortdurende psychodynamische psychotherapieën (KPD). De effectiviteit van KPD is in een groot aantal meta-reviews aangetoond.
AFT wordt gedoceerd in de (BIG) opleiding tot klinisch psycholoog en psychotherapeut. Daarnaast is er voor gz-psychologen, psychotherapeuten, klinisch psychologen en psychiaters een basiscursus en een vervolgopleiding. Therapeuten die de opleiding AFT met succes hebben afgerond kunnen lid worden van register AFT van de Nederlandse vereniging voor psychoanalytische psychotherapie (NVPP).
Opleidingseisen Register AFT
Aanvraagformulier lidmaatschap Register AFT en Supervisieverklaring
AFT-registerleden kunnen AFT supervisor worden als zij drie jaar werkzaam zijn als AFT-therapeut en geregistreerd als supervisor NVP.
Er is een internationale organisatie voor AFT: www.affectphobiatherapy.com.
Dam, Q.D. van en M.W.M. de Jong (2022). Affectfobietherapie bij verslavende liefdesrelaties Quin van Dam Willemijn de Jong PsyXpert juni 2022.
Dam, Q.D. van. (2020). Affectfobietherapie in de praktijk. Hogrefe.
Dam, Q.D. van. (2020). Het kernconflict in de affectfobietherapie. Een routekaart voor de behandeling. PsyXpert, september, nr. 3.
Dam, Q.D. van (2020). Affectfobietherapie in de praktijk. PsyXpert, december, nr. 4.
Dam, Q.D. van, & Hamburger, M. (2014). Affectfobietherapie. Een integratie van psychodynamische, cognitief therapeutische en experiëntiële technieken. T. v. psychotherapie. 40; 415-429.
Frederick, R.J. (2014). Omarm je emoties. Amsterdam: Boom
Deze artikelen zijn te downloaden op deze site.
Contact personen
Ruth Quadvlieg: info@praktijkquadvlieg.nl
Miriam Saschowa: miriamsaschowa@hotmail.com
Voor een overzicht van de registerleden AFT, kijk in de Ledenlijst
© NVPP, 2021 © illustraties: maartse hazen