Psychoanalytische therapie is een vorm van psychotherapie gericht op het betekenis geven aan en ontwikkelen van de innerlijke wereld van de cliënt. Het gaat om het verhelderen van de achtergrond en betekenis van psychische problemen die het dagelijks functioneren van mensen aantasten en hen hinderen in hun relaties. Het gaat ook om het opbouwen van een innerlijke wereld van gedachten, gevoelens en fantasieën waardoor mensen greep krijgen op hun doen en laten. Het gaat altijd over de manier waarop mensen impliciet of expliciet omgaan met zichzelf en de ander.
Samen met de therapeut ontdekt de cliënt achterliggende gedachten en gevoelens – zoals angst, schaamte, onzekerheid en schuld – die vaak minder bewust zijn, hun wortels in het verleden hebben en leiden tot herhalingspatronen. Soms gaat het ook om het verhelderen en onder woorden brengen van gedrag dat in het geheel niet bewust is en dat ook niet eerder geweest is.
Psychoanalytische psychotherapie is een methodische en bewezen effectieve therapie (zie hiervoor ook de NVP factsheet psychodynamische psychotherapie), kent verschillende vormen toegespitst op speciale problemen en heeft de ontwikkeling van ieder mens tot uitgangspunt. Tegenwoordig wordt het vaak Psychodynamische Therapie (PDT) genoemd.